Geluidniveau en geluidbelasting

Voor het meten en berekenen van vliegtuiggeluid is het belangrijk om het verschil te weten tussen een geluidniveau en geluidbelasting.

• Het geluidniveau is het geluid van één individuele vliegtuigbeweging (oftwel een ‘vliegtuigpassage’). Hiermee bedoelen we het deel van de vlucht dat je waarneemt als je buiten staat en een vliegtuig langs ziet vliegen. Dit gaat dus altijd over een kort moment. Lokaal kunnen er grote verschillen zijn in de weersomstandigheden of in het vlieggedrag van een piloot waardoor het geluidniveau per vliegtuigbeweging kan verschillen. Ook kan de bebouwde omgeving (of je in de stad woont of op het platteland) het geluidniveau beïnvloeden. Door deze redenen kan het geluidniveau van een vliegbeweging overal anders zijn. Geluidniveaus kun je zowel berekenen als meten.
• De geluidbelasting geeft het vliegtuiggeluid weer over een langere periode. Bijvoorbeeld voor een dag, een maand of een jaar. Om de geluidbelasting te kunnen bepalen, worden de geluidniveaus van alle overvliegende vliegtuigen over eenzelfde periode bij elkaar opgeteld. Hierdoor is het mogelijk om een stabieler beeld te krijgen van de geluidsituatie. Bij geluidbelasting wordt rekening gehouden met wanneer de vliegbewegingen plaatsvinden. In de avond en nacht ervaren mensen meer hinder van vliegtuiggeluid dan overdag. Omdat geluidbelasting gaat over een langere periode in plaats van één vliegbeweging, wordt dit gebruikt bij het maken en hanteren van de (internationale) regelgeving.

Werken met decibellen

Hieronder een vergelijking van geluidbronnen met verschillende geluidniveaus, om een indruk te geven van de verschillen in decibelwaarden.

Bekijk de volledige vergelijking van geluidbronnen (pdf)

Geluidniveau en geluidbelasting drukken we beide uit in decibel (dB). Een dB is een maateenheid om aan te geven hoe hard een geluid is. Als het geluid toeneemt of harder wordt, nemen ook de decibellen toe. Mensen kunnen geluiden horen tussen de 0 decibel en de 140 decibel. 0 decibel wil niet zeggen dat er dan geen geluid is, alleen kunnen wij mensen het niet horen. 0 decibel is de zogenaamde gehoordrempel voor het menselijke oor. Het menselijk gehoor werkt zo dat het gehoor de extra geluiddruk die op het trommelvlies valt ‘meet’ ten opzichte van de altijd al aanwezige luchtdruk. Om vliegtuiggeluid te kunnen bepalen, is het belangrijk om te weten hoe je decibellen bij elkaar optelt. Er zijn grote verschillen in wat je hoort.

Geluidniveaus en geluidbelastingen worden bepaald op een logaritmische schaal. Die schaal wordt gebruikt om te zorgen dat de getallen niet te groot worden. De waarde van de luchtdruk, die als referentie wordt gebruikt, is laag. Bij een lineaire schaal zou het tot hele grote getallen kunnen leiden als je een ander getal deelt door de waarde van de luchtdruk. De logaritmische schaal helpt om de getallen klein te houden. Maar je moet het geluid van verschillende bronnen daarom wel op een andere manier optellen dan bijvoorbeeld meters of seconden. Een verdubbeling van het geluidniveau, dus het optellen van twee dezelfde waarden, is hetzelfde als een toename van 3 dB (zoals te zien in de eerste twee rekenvoorbeelden hieronder). Bij het optellen van verschillende geluidniveaus valt een lage waarde vrijwel weg tegen een hoge waarde. Dit is te zien in de derde en vierde rekenvoorbeelden, waarbij een geluidniveau van 40 dB bijvoorbeeld vrijwel niet te merken is tegen een hoger geluidniveau van 60 dB.

Enkele rekenvoorbeelden:

50 dB + 50 dB = 53 dB
60 dB + 60 dB = 63 dB
60 dB + 40 dB = 60,04 dB
70 dB - 60 dB = 69,5 dB

Geluidmaten om vliegtuiggeluid te beschrijven

Het geluidniveau en de geluidbelasting kunnen in verschillende geluidmaten worden uitgedrukt. Deze maten worden bepaald vanuit het perspectief van een waarnemer op de grond die het geluid van een overvliegend vliegtuig waarneemt. Geluidmaten worden vaak bepaald met een zogenoemde A-weging. Door de A-weging te gebruiken, kunnen de geluidwaarden beter aansluiten bij het geluid dat een mens hoort. Het menselijk oor is voor lagere frequenties minder gevoelig. De A-weging zorgt ervoor dat vooral lagere frequenties daarom minder zwaar meetellen bij het bepalen van het geluidniveau. De A-weging is internationaal gangbaar om vliegtuiggeluid vast te stellen. Ook bij ander omgevingsgeluid, zoals van wegverkeer en de industrie, wordt deze weging gebruikt. Een andere weging is de zogenoemde C-weging. Deze wordt bijvoorbeeld gebruikt bij onderzoek naar laagfrequent geluid.

In Nederland worden vier geluidmaten het vaakst gebruikt om de geluidniveaus en geluidbelasting door vliegtuiggeluid te beschrijven:

1. LA_max
2. L_den
3. L_night
4. Ke

De laatste drie maten zijn opgenomen in de Nederlandse regelgeving en zijn belangrijk om de effecten van geluid te bepalen. De Lden en Lnight worden internationaal het meest geschikt geacht om de geluidsituatie en de effecten daarvan te beschrijven. Deze worden bijvoorbeeld ook gebruikt in de gezondheidskundige richtlijnen voor omgevingsgeluid van de WHO. Voor de PAMV Programmatische Aanpak Meten Vliegtuiggeluid (Programmatische Aanpak Meten Vliegtuiggeluid) (Programmatische Aanpak Meten Vliegtuiggeluid) wordt onderzocht of aanvullende maten kunnen helpen om de effecten van vliegtuiggeluid beter te voorspellen. Omwonenden geven aan dat bijvoorbeeld rustperioden de mate van hinder kunnen beïnvloeden, terwijl dit effect niet volledig wordt meegenomen in de Lden en Lnight.

LA_max

De LAmax is het maximale A-gewogen geluidniveau dat wordt geproduceerd tijdens één vliegtuigbeweging. Hierbij is niet bekend hoe lang een vliegtuigbeweging duurt. Het biedt dus beperkte informatie om de geluidsituatie van een langere periode te beschrijven. De LAmax dient als basis voor het bepalen van de geluidmaat Ke.

L_den

De Lden is een internationale gemeenschappelijke maat voor geluidbelasting. Lden (Level day-evening-night) wordt doorgaans bepaald voor de periode van één jaar en wordt daarom vaak jaargemiddelde geluidbelasting genoemd. De waarde van deze maat wordt bepaald met een gemiddeld geluidniveau voor de dag (tussen 07-19 uur), avond (tussen 19-23 uur) en nacht (tussen 23-07 uur). Mensen ervaren in de avond en nacht meer hinder van vliegtuiggeluid. Ook kan het mensen in hun slaap storen. Daarom wordt er op die momenten andere factoren gebruikt om het geluidniveau te meten. Bij de avond- en de nachtwaarde wordt een ‘straffactor’ van respectievelijk 5 en 10 dB opgeteld. Het komt erop neer dat vliegtuiggeluid in de avond ruim 3 keer zwaarder meetelt dan vliegtuiggeluid overdag. Vliegtuiggeluid in de nacht telt 10 keer zwaarder mee dan vliegtuiggeluid overdag.

L_night

Lnight is, net als de Lden, internationale gemeenschappelijke maat voor geluidbelasting. De Lnight is te vergelijken met de Lden, maar geeft alleen de geluidbelasting voor vliegverkeer tijdens de nacht. Daarnaast gebruikt deze maat geen straffactor (omdat het niet bij de dag en avond hoeft te worden opgeteld).

Ke

De Ke (Kosten-eenheid) is een Nederlandse geluidbelastingmaat voor vliegverkeer. De Ke wordt bepaald op basis van de maximale geluidniveaus van bewegingen gedurende één jaar waarbij verschillende straffactoren worden gebruikt voor verschillende tijdstippen gedurende het etmaal. De Ke wordt momenteel alleen nog voor militaire vliegvelden (inclusief luchthaven Eindhoven) gebruikt. In het verleden werd het ook voor civiele vliegvelden gebruikt.

Er zijn ook andere geluidmaten die voor het weergeven van vliegtuiggeluid worden gebruikt:

SEL

Het SEL (Sound Exposure Level) is een A-gewogen maat voor het geluid tijdens een gehele vliegtuigbeweging (in tegenstelling tot de LAmax). Het SEL vormt de basis om onder andere de Lden en de Lnight te berekenen.

NAx

NAx (Number Above x dB) staat voor het aantal vliegbewegingen in een bepaalde periode waarvan het maximale geluidniveau (LAmax) een bepaalde waarde (x) overschrijdt.

TAx

TAx (Time Above x dB) staat voor de tijd waarin het geluidniveau boven een bepaalde drempelwaarde (x) ligt. Hier gaat het dus om hoe lang een bepaald piekniveau is overschreven.

EPNL Effective Perceived Noise Level (Effective Perceived Noise Level)

EPNL (Effective Perceived Noise Level) is een internationale maat om aan te geven hoeveel geluid een vliegtuig tijdens een beweging maakt. Deze maat wordt gebruikt bij de productie van een vliegtuig om te bewijzen dat het vliegtuig aan de meest actuele geluidseisen voldoet.

BKL

De BKL (Belastingeenheid Kleine Luchtvaart) is een waarde die in het verleden is gebruikt om de geluidbelasting van kleine vliegtuigen gedurende de dag, avond en nacht weer te geven. De BKL werd toegepast bij kleinere regionale luchthavens, maar wordt nu niet meer gebruikt.